Enstalasyon sanatı mekânla eserin bir bütün oluşturduğu sanat daladır. Dilimize yerleştirme sanatı olarak geçen enstalasyon sanatı, enstalasyon sanatçıları içinde hayata attıkları bir imza niteliğindedir.
İsimlerini enstalasyon sanatıyla dünyaya duyurmuş enstalasyon sanatçıları vardır. Bu sanatçılar eserlerini sadece bir yapı niteliğinde değil, anlamlı ve derin duygular içerisinde hayata geçirmişlerdir.
Eserler bulundukları yerde eğer varsa bir sorun, yanlış veya dikkat çekilmesi gerek olayları de gün yüzüne çıkarmıştır.
Enstalasyon sanatına ismini kazıyan bazı sanatçıları konu almıştık. Şimdi sanatçılara kısa bir şekilde göz atalım.
Alexander Calder
Alexander Calder enstalasyon sanatına önemli katkılarda bulunan enstalasyon sanatçıları arasındadır. Calder enstalasyon tarihine adını mobil adını verdiği sanat türüyle kazımıştır.
Mobil adını verdiği eserleri telden üretmiş, hava yardımı ile hareketli hale getirmiştir. Eserine süspansiyon sağlamak amacı ile de kinetik sanatını kullanmayı tercih etmiştir. Eserlerine hareket sağlamak için ilk zamanlarda motor kullanan Alexander Calder, tercihini değiştirip hava akımlarına yönelmeyi uygun bulmuştur. Hava akımlarından yararlanarak üretip hayata geçirdiği ilk eserini Paris’te üretmiştir.
Alexander Calder, eserlerinde metal ve hareketliliği kullanan ilk enstalasyon sanatçıları arasında değildir. Fakat bu alanda önde gelen isimlerden olmayı başarmıştır. Alexander Calder’in Stabiller adlı eseri bulunduğu yerden taşınamayan fakat devasa boyutlarda bir eser olmuştur.
Calder’ın Cirque Calder eseri sanatçıya az da olsa para kazanma fırsatı sağlamıştır. Bu şekilde Alexander Calder sanat kariyerinin temellerini atmıştır. Enstalasyon sanatına bu denli önemli bir parantez açan Alexander Calder hak ettiği ilgi ve alakayı ziyaretçilerinden alarak eserlerine işlemiştir.
Naum Gabo
Naum Gabo diğer sanatçıların tersine enstalasyona ve sanata teknolojik bakış açısıyla yaklaşmıştır. Bu yüzden Naum Gabo eserlerinde soyut ve matematiksel biçimler üretmeye ağırlık vermiştir.
Enstalasyon sanatçıları arasında Naum Gabo’nun öne çıkan eserleri arasında 1915 yılında ürettiği bir dizi baş heykeli bulunuyordu. Naum Gabo sanat dünyasında pek çok alanla ilgilenmiştir. Bunlar kübizm ve konstrüktivizmdir.
Abisi Antoine Pevsner de konstrüktivizm akımının önde gelen isimlerinden biri olmuştur. Gabo kübizm bakış açısıyla metal ve ağaç malzemelerini kullanarak bu alanda eserler vermiş, modern sanatın ilk öncülerinden de olmayı başarmıştır.
Sadece kübizm ve konstrüktivizmle kalmayım kinetik sanatıyla da ilgiliydi ki bu sanat dalının kurucularından biri olmuştur. Kinetik alanındaki eserleri ve çalışmaları sayesinde Naum Gabo bu alanın öncülerinden olmayı en iyi şekilde başarmış ve başarılı enstalasyon sanatçıları arasına girmiştir.
Robert Smithson
Robert Smithson enstalasyon sanatı adına çok fazla eser verememiştir. Erken yaşta vefat eden Robert Smithson az bir zaman diliminde sanatla uğraşmış olsa bile sanata verdiği katkı paha biçilemez. Bu kadar kısa zamanda başarılı enstalasyon sanatçıları arasına girmeyi başarmıştır. Birçok genç sanatçı ve ilgililerine ilham vermeyi başarmıştır.
Daha çok mekânsal sanatlara ağırlık vermiş olsa da ilgi alanları oldukça geniş bir sanatçıdır. Çok iyi bir yazar ve eleştirmen olan Robert Smithson Land Art hareketine olan ilgisi sayesinde bu yönde gözleri üstüne toplamıştır.
Mekânsal eserleri ve fikirleri doğrultunda günümüz sanatının temel olarak benimsediği zemini kurmuştur. Robert Smithson eserlerini kurgularken bile çizim ve fotoğraf yeteneklerinden yararlanmayı tercih etmiştir.
Vefatından sonra bile eserleri müzelerde sergilenen Robert Smithson uluslararası bir izleyici kitlesine sahip olmuştur. İlgi alanları arasında Katoliklik, Mineraloji ve bilim kurgu da bulunan Robert Smithson donanımlı enstalasyon sanatçıları arasındaydı. En önemli eseri olan Spiral İskele’dir.
Bu denli donanımlı ve sanata düşkünlüğü olan bir insanın erken vefat etmesi tüm sanatseverlerde derin bir yara açmıştır.
James Turrell
James Turrell enstalasyon sanatçıları arasında malzeme olarak ışığı hedef almış nadir isimlerden biridir. Uzun zamandır izleyicilerinin algı sınırları ve harikalarıyla etkileyen sanat eserleri oluşturmuştur.
James Turrell ışık ve mekân ile doğrusal bir şekilde çalışmayı tercih etmiştir. Küçüklükten beri ailesinden gelen inançlar doğrultusunda bu alana merak sarmıştır.
Bir yandan da babasının ardından gidip uçuş lisansını alıp, bunu hobi şekilde devam ettirmiştir. Algısal psikoloji eğitiminin ardından James Turrell ortam olarak ilk defa ışığı hedef almıştır.
Pasadena Sanat Müzesi’nde yoğunluk gösteren projektörler kullanarak bir sergi düzenlemiştir. Işığa bu denli zaafı olan sanatçı, bir süre sonra malzemesinin ışık olarak kalıcılığa uğrayacağını fark etmiştir.
James Turrell’ın ışık adına yaptığı eserleri çokça ses getirmiştir. Bu şekilde anlam bakımından sanatı ışıkla dolu alanları içine alacak şekilde genişletti.
Yayoi Kusama
Enstalasyon sanatçıları arasında yerini alan Yayoi Kusama avant grade sanatının en önemli isimlerinden biri olmayı başarmıştır. Sadece bununla kalmayıp resim, edebiyat, sinema gibi dallara da paha biçilemez eserler vermiştir.
Yayoi Kusama diğer enstalasyon sanatçıları gibi sanatla bir bütündür. Küçük yaştan beri gördüğü halüsinasyonlar yüzünden görme dünyası alışılmışın dışında kalmıştır. Benek ve noktacıklar gören Yayoi Kusama halüsinasyonlarını eserlerine yansıtmaya karar vermiştir.
En ünlü eserlerinden olan devasa büyüklükteki balkabağıdır. Annesinin sanatla ve resimle ilgilenmemesini istediği için Yayoi Kusama erken yaşta Amerika’ya taşınmak zorunda kalmıştır.
İlerleyen yaşlarında benek ve ağ şekillerini eserlerine adapte eden Yayoi Kusama bu şekilde birçok eser hayata geçirmiştir. Eserlerinde ziyaretçi etkisi de olan Yayoi Kusama enstalasyon sanatçıları arasında kendini ön plana çıkartmayı başarmış bir isimdir.
Enstalasyon Nedir?
Enstalasyon dilimizce yerleştirme sanatı olarak geçer. Enstalasyon sanatı ilk olarak Avrupa’da ortaya çıkmıştır.
Enstalasyonun amacı mekân ve nesneleri kullanarak eser yaratmanın ötesinde bir fikir aracı da olmuştur. Enstalasyon sanatçıları mekân ve nesneleri kullanarak yaptığı sanat eserlerini bazen de bulundukları yerdeki problemlere de tepki olarak hayata geçirmişlerdir.
Çünkü enstalasyon sanatı çevresindeki olaylara duyarlı bir sanat türüdür. Bu nedenle de enstalasyon sanatçıları eserlerini sadece bir obje olarak değil bir amaç olarak da tasarlamışlardır.
Günümüzde enstalasyon sanatı örnekleri giderek çoğalmakta ve dikkat çekmekte. Ziyaretçi gereksinimi duyan enstalasyon eserleri çağın ilerisinde bir görünüme sahip olabiliyorlar.
Bu yüzden enstalasyon sanatı ilk ortaya çıktığı zamandan bu yana birçok eser almış, birçok kişinin de hayran kalmasına neden olmuştur.
