Amerikalı sanatçı James Turrell, uzun yıllardır izleyicilerinin algı sınırları ve harikasıyla alıkoyan sanat eserlerini hayata geçirmek adına ışık ve mekân ile doğrusal bir şekilde çalıştı. Babası pilot olan James Turrell on bin saatten fazla uçuş gerçekleştirmiştir. Uçmaya hevesli olan Turrell gökyüzünü tuvali, stüdyosu ve malzemesi olarak görmüştür.
Çocukluğundan beri ışığa ilgisi olan Turrell, algısal psikoloji eğitiminden sonra 1960’ların ortalarında Güney Kaliforniya’da ortam olarak ilk kez ışığı denedi. Pasadena Sanat Müzesi 1967’de yüksek yoğunluk gösteren projektörler ve hassas şekilde farklılaştırılmış mekânlarda yaptığı Projeksiyon Parçaları’nın sergisini düzenlemiştir.
James Turrell psikoloji diplomasına sahip savaş pilotudur. James Turrell ilk kurulumlarını boş bir odanın duvarlarına ışık ışınlamak adına bir slayt projektörü kullanmıştır. Bu çalışmayı yaparken kullandığı Etki Renk Alanı ressamlarının çalışmalarına oldukça fazla şey borçluydu. Bu şekilde sanatın anlamını ışıkla dolu alanları içine katacak şekilde açtı.
James Turrell’ın Hayatı
James Turrell 1943’te Amerika’nın Los Angeles şehrinde bir Quaker ailesinde doğmuştur. James Turrell havacılık mühendisi olan babasının izlerini takip ederek genç yaşta pilot lisansını aldı. Ailesi vesilesiyle Quaker geçmişi yüzünden Vietnam Savaşı’nda hizmet etmek istedi, fakat bu göreve uygun olmadığı için yapamadı.
James Turrell bunun yerine Laos’a farklı bir göreve hizmet için gönderildi. Efsaneleşmiş jet motoru U2 uçaklarından birini uçurdu. ABD Hava Kuvvetleri tarafından keşif amaçlı üretilen bu uçaklar James Turrell’ın görüş değişikliklerine uğramasına yol açtı. Bu James Turrell için meteorolojik olaylara alışmasında etili oldu.
James Turrell için sanat kariyeri bir yanlış anlaşılma ile başladı. 1965 yılında Pomona Koleji’nde bir psikoloji dersinde sanat tarihi derslerinde gördüğü Mark Rothko’nun eserlerine ilgi duymaya başladı.
Orta Dönem
California Üniversitesi, Irvine ’de stüdyo sanatına devam eden James Turrell 1966 yılında mezun olduktan sonra sekiz yıl boyunca terk edilmiş Santa Monica Oteli’nde stüdyosu olarak hizmet verecek bir alan kiraladı. James Turrell stüdyosunda mimariyi, dış ışığı ve projektörleri kullanarak ışığı şekillendirebileceğimiz bir maddeymiş gibi şekillendirme çalışmaları yaptı.
Işığı ön plana alan ilk çalışmalarından bazıları Projeksiyon Parçalarıydı, projektör kirşleri binanın kendisinde bulunan kesikler yoluyla uyarlanan geometrik şeklin hologramını yaratmıştır. Bu çalışması da çevredeki ışık hareketliliği ile izleyicinin algısını kendine çekti.
1967 yılında Pasadena Sanat Müzesi, James Turrell Projeksiyon Parçalarından bazılarını kendi kişisel sergisinde kullandı. Bu sergi James Turrell’ın ününün artmasına yol açtı.
James Turrell’ın Parlayan Dönemi
James Turrell büyük ve azimli bir şekilde ağrılık verdiği Roden Krater Projesi, sanatçının DIA vakfının yardımıyla alınan sönmüş bir yanardağı bölgesinde satın aldığı ve yaptığı eseri 1977’den beri ana eseri haline gelmiştir. Yıllarca böyle bir yer arayan James Turrell Rocky Dağları’nın batı kısmı ile Pasifik Kıyısı arasında yedi aya yakın süre uçağının kanatları altında geçirdi. Sonunda Roden Krateri’ni buldu. Burayı ziyaret eden kişilerin deniz seviyesinden 5.500 yükseklikteki Roden Krateri’nde bulunması, göksel atlama deneyimi için en uygun yerlerden birisiydi. Bu plan James Turrell için yere yakın uçtuğu zamanlarda gözünde canlanan bir şeydi. Roden Krateri mükemmel bir mekân çünkü yakınlarında bulunan Flagstaff, ABD’de ışık kirliliği yasalarını uygulatan ilk yerlerden biriydi. Bu da James Turrell için ziyaretçilerinin cenneti kesintisiz bir şekilde görmelerini sağlıyordu.
James Turrell’ın Geç Dönemi
Yaşantısından bu güne kadar, James Turrell havacı ve sığır çiftçisinin ötesinde bir sanatçı olarak yoluna devam ediyor. Roden Krateri bitirilememiş olmasına rağmen otuz yılda sanat, astronomi ve mimariyi birleştiren bir gözlemevine dönüştürüldü. Bu proje tamamlatıldığı zaman yirmi bir gözlem alanı ve altı tünel ile faaliyete geçecek. Proje halka açık bir şekilde görünemese de bağımsız mimari alanların birkaç küçük projesi Roden Krateri’ndeki odacıkları taklit ediyor.
James Turrell’ın Eserleri
James Turrell bahsettiğimiz üzere ışıkla alakası, ilgisi eserleri ile harmanlanıyor. Bu harmanlama günümüzde bile izleyicilerine hayranlık bırakmaya yetiyor. Işığa olan bağlılığı James Turrell için bir yaşam tarzı olmuştur. Bu eserler arasından en çok bilinenleri gelin beraber inceleyelim.
Roden Krateri
James Turrell Roden Krateri’ni yaparken ziyaretçilerin ışığı algı aracı olarak görmelerini istemiştir. ABD’nin Arizona eyaletinde bulunan, Boyalı Çölü tuvali olarak kullanmıştır. Kocaman kraterde bulunan ışık enstalasyonu yaşattığı deneyimle izleyicilerine farklı duygular yaşatmakta. Oldukça başarılı bir eserdir. James Turrell Roden Krateri eserini Arizona Eyalet Üniversitesi ile beraber hayata geçirmiştir. Birçok alana hizmet eden eser sanatı, astronomiyi ve mimarın bir karışımı halindedir. Tamamlama aşamasında küçük bir grup ziyaretçi tarafından ziyaret edilen eser, tünelde yürüyen sanatseverlere dış manzarayı sunmakta oldukça başarılı. Arizona Eyalet Üniversitesi adı altında aynı isme ev sahipliği yapan bir vakfın önümüzdeki dönemler içerisinde yüksek bir yatırım ile eser içindeki sanatsal görüntü ve vizyonu hayata geçirmek istiyor. Bunun yanında da eser bittikten sonra açılıp ziyaretçilere bu eşsiz deneyimi sunmak istiyorlar.
